Kumanda devre elemanları ve koruma röleleri

Kumanda devre elemanları marka, model ve kullanışa göre çeşitleri değişmektedir. Kumanda devre elemanlarının başlıcaları pako şalterler, kumanda butonları, sinyal uyarı ikaz ışıkları, switch ( sınır anahtarları ), kontaktör ve röle, zaman röleleridir.

Pako şalter

Pako şalterler hareket eden bir kare mil üzerine dizilmiş kontakların birbirine temas ederek kontak çıkışı verdikleri bir elemandır. Şalterin uç kısmında çevirme mandalı mevcuttur. Çevirme mandalı her bir yöne hareket ettirildiğinde ard arda dizilmiş kontaklar bir birine temas ederek kısa devre oluşur. Dolayısıyla bu kontakların girişine verilen gerilim, kısa devre olan çıkış kısmından ise gerilim alınır.

Pako şalterler iki, üç, dört, beş kontaklı olabilmektedir. Kullanılan yerleri ise kumanda devreleri açıp kapatmada, bir motora yada sisteme start vermede. Kompanzasyon panolarında, şebeke jeneratör transfer işlemlerinde, yıldız üçgen motor çalışma gibi bir çok sistemlerde kullanılmaktadır.

Kumanda Butonları

Kumanda butonları bir devreyi çalıştırmada, durdurmada yada kesikli çalıştırmada kullanılan ekipmanlardır.

Start Çalıştırma Butonu

Start butonları renkleri genellikle yeşil olmaktadır. Kontaklarının renkleri de yeşil olmaktadır. Normalde açık kontak (NO) kullanılır. Yaylı olduğu için butona basıldığında açık kontağını kapatır. Kapanan kontak kısa devre olur yani girişine verilen gerilimi çıkışına taşır. Dolayısıyla girişine vermiş olduğumuz gerilimi kontağını kapattığı için çıkışından gerilim alınır ve sistem çalışır.

Elimizi butondan çektiğimizde kontak tekrar kendisini eski haline alarak açar. Ve girişine gelen gerilimi çıkış kontağına vermez. Start butonları kullanıldığı zaman devrenin sürekli çalışması istenir ise mühürleme devresi yapılması gereklidir.

Stop Durdurma Butonu

Stop butonu rengi genellikle kırmızıdır. Kontaklarının renkleride kırmızıdır. Normalde kapalı kontak (NC) kullanılır. Yaylı olduğu için butona basıldığında kapalı olan kontağını açar ve elektrik gerilimini keser. Kontağını açınca gerilimi kestiği için siteme enerji gitmez ve durur.

Elimizi butondan kaldırdığımızda tekrar kontaklarını eski haline alır yani kontağını kapatır. Dolayısıyla kapanan kontak kısa devre olur. Kısa devre olan kontak elektrik gerilimini iletir.

Kalıcı Anahtarlar

Kalıcı anatarlar 0-1 ve 1-0-2 olmak üzere iki tiptir. Birde 1 kalıcı – 0 – 2 yaylı tip olanları da mevcuttur. Kalıcı anahtarlara hem açık kontak (NO) hem de kapalı kontak (NC) takılmaktadır. Anahtarı bir konuma çevirdiğiniz zaman kalıcı şekilde kalıp, açık kontak kullanıldıysa kontağını kapatır. Yada kapalı kontak kullanıldıysa kontağını açar. Anahtarı eski haline aldığınızda kontaklar eski haline gelir.

Yaylı anahtarlar

Yaylı anahtarlar 0-1 ve 1-0-2 olmak üzere iki tiptir. Aynı kalıcı anahtarlar gibi bir tarafı yaylı bir tarafı kalıcı tipleri de mevcuttur.

Anahtarı bir konuma çevirdiğiniz zaman açık kontak (NO) kullandıysanız kontağını kapatır. Yada kapalı kontak (NC) kullandıysanız kontağını açar. Ardından anahtarın konumunu çevirmeyi bıraktığımızda yaylı olduğu için kalıcı olarak kalmaz. Konumunu ilk baştaki haline alır ve kontaklarını eski haline alır

Sinyal Uyarı İkaz Işıkları

Kumanda devrelerinde sistemin çalışıp çalışmadığını yada hatada olduğunu ışıkla gösteren ekipmanlardır. Sinyal lambaları kontaklara takılabilen, somunlu tipi ve vidalı tipleri mevcuttur. Ayrıca 6 volt tan başlayarak 380 volta kadar çalışabilen uyarı ikaz ışıkları mevcuttur. Genellikle 12 volt doğru gerilim, 24 volt doğru gerilim ve 220 volt alternatif gerilim olan modelleri kullanılmaktadır.

Sabit ledli, ampullü yada değiştirilebilen ampullü olarak modelleri de mevcuttur. Sinyal uyarı ikaz ışıkları yeşil, kırmızı, turuncu, mavi, sarı gibi renkleri mevcuttur.

Switch / Sınır Anahtarları

Switch / Sınır anahtarları hareketli bir sistemi durdurma ve çalıştırma da kullanılan elemandır. Sınır anahtarlarının içinde bir açık bir kapalı kontak vardır. Ayrıca ikisi de açık ve ikisi de kapalı kontak olan modelleri de mevcuttur. Sınır anahtarlarının çoğunda sadece iç kontakları değişebilmektedir. Dolayısıyla kontaklarında arıza olduğu zaman komple değişeceği yerine sadece kontakları değiştirilir.

Sınır anahtarları yaylı, makaralı, pimli, tekerlekli, çubuklu gibi bir çok çeşidi mevcuttur. Günümüzde sınır anahtarlarında montaj gövdesi sabit model olup uç kısımları değişebilmektedir. Dolayısıyla tek kasa modeliyle her türlü çeşidi kullanabiliyoruz.

Sınır anahtarlarında hem mekanik hem de manyetik modelleri mevcuttur. Mekanik tip olan çarpma dokunma yoluyla kontak değiştiren modeldir. Manyetik tip ise çarpma ve dokunma ile kontak değiştirmez. Mıknatıs ile manyetik oluşturularak çalışan sınır anahtarlarıdır. Yani sınır anahtarının karşına mıknatıs geldiğinde kontakların manyetikten etkilenerek konum değiştiren anahtarlardır.

Zaman Röleleri

Zaman röleleri kullanım yerlerine göre çeşitleri mevcuttur.

1-Düz zaman rölesi ( On delay )

2-Ters zaman rölesi (Off delay )

3-Y1 tetiklemeli zaman rölesi

4-Flaşör zaman rölesi

5-Yıldız üçgen zaman rölesi

zaman rölesi

Düz Zaman Rölesi

Düz zaman röleleri A1 ve A2 bobin uçlarına enerji verildiğinde devreye girer. Ve ayarlanan süre kadar saymaya başlar. Ayarlanan süre sonunda kapalı olan kontağını açar açık olan kontağını kapatır. Ve bobin uçlarından enerjisi kesilene kadar bu şekilde kalır.

Zaman rölesinde bir adet ortak uç com ucu mevcuttur. Bir adet kapalı kontak bir adette açık kontak mevcuttur.

Ters Zaman Rölesi

Ters zaman rölesi A1 ve A2 bobin uçlarına enerji verildiğinde devreye girer. Bobin uçlarına enerji verildiği gibi kontaklarını yer değiştirir. Dolayısıyla açık olan kontağını kapatır, kapalı olan kontağını açar. Ayarlanan süre sonunda ise kontakların kapatmış olduğu kontağını açar, açmış olan kontağını kapatır. Ve enerjisi kesilene kadar kontakları bu şekilde kalmaya devam eder.

Zaman rölesinde bir adet ortak uç com ucu mevcuttur. Bir adet kapalı kontak bir adette açık kontak mevcuttur.

Y1 Tetiklemeli Zaman Rölesi

Y1 tetiklemeli zaman rölesi hem düz hem de ters zaman röleleri mevcuttur. Bu zaman rölesinin bağlantıları farklıdır. A1 ve A2 bobin uçlarına sabit olacak şekilde enerji verilir. Dışarıdan Y1 ucuna voltaj verdiğiniz zaman harekete geçen zaman röleleridir.

Flaşör Zaman Rölesi

Flaşör zaman röleleri açık flaşör ve kapalı flaşör olmak üzere ikiye ayrılır. Zaman rölesinin A1 ve A2 bobin uçlarına enerji uygulandığı zaman.

Açık flaşörde bobine enerji geldiğinde kontak değiştirmez ayarlanan süre sonunda kontak değiştirir sonra tekrar ayarlanan süre sonunda kontaklarını eski haline alır. Bu işlem bobin uçlarından enerji kesilene kadar devam etmektedir.

Kapalı flaşörde ise bobine enerji geldiğinde hemen kontak değiştirir ayarlanan süre sonunda kontaklarını eski haline alır. Ardından yine ayarlanan süre sonunda kontaklarını değiştirir. Bu işlem bobin uçlarından enerjisi kesilene kadar devam etmektedir.

Flaşör zaman rölelerinde iki adet ayar noktası mevcuttur. Hem çalışma süresi ayarı hem de durma süresi ayarlanmalıdır. Durma süresi ile çalışma süresi zaman ayarı istenilen süreye göre ayarlanabilmekedir.

Yıldız Üçgen Zaman Rölesi

Yıldız üçgen zaman röleleri üzerinde ana kontaktör, yıldız ve üçgen kontaktörlerin A1 uçlarına bağlantı yapacak yerler mevcuttur. Bu zaman rölesi sayesinde her hangi bir devre yapmaya gerek yoktur. Üzerinde yıldız kontaktörünün devrede kalma süresi ayarlanarak sistem yıldız ve üçgen çalışmaktadır.

Kontaktör

Kontaktörler bobin, nüve ve kontaklardan oluşmaktadır. Kontaktör bir alıcının devreye girip çıkmasını sağlayan elemandır. Uzaktan kontrol edilebilir. Kontaktör A1 ve A2 bobin uçlarına gerilim uygulandığında bobinde manyetik alan oluşur. Dolayısıyla bu oluşan manyetik alan nüvenin hareket etmesini sağlar. Hareket eden nüveye bağlı kontaklar yer değiştirir. Açık olan kontağını kapatır, kapalı olan kontağını açar. Kontaktörlerin bobinleri aşağıdaki voltaj aralığında üretilmektedir.

12 volt d.c

24 volt d.c

48 volt a.c

110 volt a.c

220 volt a.c

380 volt a.c

Kumanda ve güç devresi kontaktörleri olmak üzeri iki çeşit üretilmektedir. Dolayısıyla güç kontaktörleri yüksek akım çeken sistemlerde kullanılmaktadır. 3 fazlı yada 1 fazlı motorlara yol vermede, yüksek ısıtıcılarda, fan gibi alıcıların çalıştırılması ve durdurulması işlemlerinde kullanılır.

Kumanda kontaktörleri ise güvenlik kapı sistemlerinde, sistemin çalışıp çalışmadığının bilgisini veren sistemlerde, düşük akım çeken sistemlerde kullanılmaktadır.

Röle

Rölelerde kontaktör gibi bobin, nüve ve kontaklardan oluşmaktadır. Dolayısıyla rölenin A1 ve A2 bobin uçlarına enerji geldiğinde manyetik alan oluşarak kontaklar yer değiştirir. Röleler az akım çeken devrelerde kontaktörler ise yüksek akım çeken devrelerde kullanılır.

About Post Author

Müstecep

mustecep_donmez@formenim.com

https://www.formenim.com

Happy

2 100 %

Sad

0 0 %

Excited

0 0 %

Sleepy

0 0 %

Angry

0 0 %

Surprise

0 0 %